Eusko Ikaskuntzaren Liburu Zuria eta Berdea:

Euskal lurzorua ontzen

Eusko Ikaskuntzak mendeurrena beteko duen honetan, euskal lurraldeen inguruko diagnostiko edo egitasmo bat jarri du martxan azken urteetan. Egitasmo horrek Euskal Herriaren Liburu Berdea idaztea zuen asmo lehen geltoki batean, eta horretarako, lurraldetasunari buruzko diagnostiko partekatu bat egin dute. Diagnostiko horretan, besteak beste, gure herriak izen adostua behar duela aldarrikatzen da. Liburu Berdean, haien esanetan, “Eusko Ikaskuntzak erabili ohi dituenak darabiltzagu (“Euskal Herria” euskaraz eta “Vasconia” gaztelaniaz), baina, Liburu Berdetik Liburu Zuriko tarteak bide emango digu korapilo hori askatzen joateko eta izena bera ere eztabaidatzeko”. Horrez gain, Liburu Berdeak Euskal Herria mundu globalean kokatuz pentsatzen du, eta garai eta testuinguru horretan kokatzeko beharrezko tresnak zeintzuk diren aztertzen ditu.
Liburu berdeak bi helburu nagusi ditu: batetik, munduan lurraldeari eta lurraldetasunari buruzko kontzeptuen mapa bat osatzea, eta bestetik, euskal lurraldeen kohesioaren egungo diagnostiko bat osatzea. Alegia, lurraldeaz hitz egiteko egun kontzeptuek duten esanahia zehaztu eta adostu nahi izan dute, lantalde anitzak sortu eta modu parte-hartzailean. Terminologian adostasun batera heldu beharrari garrantzia eman diote, hortaz.

Hori egin ondoren, esan bezala, diagnostiko osotua egin dute euskal lurraldeen egoerari buruz. Horretarako, bost mintegi osatu dituzte hasieratik, eta 150 pertsona inguruk parte hartu dute, akademiako, gizarte eragileetako, kulturgintzako jendeak eta herritarrak izanik, besteak beste, partehartzaileak. Sentsibilitate desberdinak bildu dituzte eta lurraldetasuna kontuan hartu dute lantaldeak eratzerakoan. Horrez gain, interneten foroak jarri dituzte edozein herritarrek ekarpenak egin ahal ditzan.

Liburu Berdeari dagokionez, lau ataletan dago banatua. Lehenengo atalean, euskal lurraldeak kohesionatzeko oinarriak aztertzen dira, historia, kultura eta borondatea, hain zuzen. Historikoki, euskal lurraldeek “elkarkidetza sareak eta tresnak sakon ezagutzeko beharra azpimarratzen da”, besteak beste, lehen atal horretan. Lankidetza horretan gabeziak ere sumatu dituzte. Bigarren atalean, lurraldeen geopolitikara jotzen da, eta euskal herriko lurraldeen erakundetzea aztertzen da. Atal horrek euskal lurraldeen egituraketa aztertzen du, eta munduaren eta europaren egoeraren analisi bat egiten du ere. Horrez gain, euskal lurraldeen egitura politiko-instituzionalaren eta gobernantzaren diagnostiko bat egiten du, horien arteko sinergiak, ardatzak, desoreka historikoak, eta erabakitzeko gaitasun maila zein den aztertuz. Hirugarren atalean, euskal lurraldeen kohesioaren eta identitatearen gaia jorratzen da, aniztasunaren kudeaketa, lurraldeen narratiba (eta ondorio materialak), euskal lurraldeen markaren egoera eta aurrera begirako erronkak analizatuz. Laugarren eta azken atalean, euskal lurraldeen eremu fisikoa eta lurraldearen garapena aztertzen da, alegia, aspektu ekonomikoaren lurralde-estrategiak eta erronka ekonomikoak, eta lurraldeen jasangarritasuna eta ingurumenaren azterketa.

Finean, Euskal Herriaren egungo egituraketa soziopolitikoa kontuan hartuz osatu dute Liburu Berdea, eta lurralde horiek estrukturalki kohesionatzeko dauden aukerak, gabeziak, helburuak eta ezinbesteko premiak zeintzuk diren identifikatu ahal izan dituzte. Behin oinarri hori izanda eta hortik abiatuz, proposamenak egingo dituzte, hain zuzen, Liburu Zurian.